Showing posts with label Indwara z'uruhu. Show all posts
Showing posts with label Indwara z'uruhu. Show all posts

04 May, 2015

Menya indwara ya vitiligo, ituma umuntu azana ibibara by'umweru ku ruhu rwe.


Indwara ya vitiligo ifata uruhu
Ndabahaye Mwiriwe!Jewe Ndiburundi Mu kirundo Nashaka Mumfashe Mumbwire, Nashaka Kubaza Kungwara Ifata Umuntu Akagira Amabara Kumubiri Ukamenga Numwema(NYAMWERU)! None Iterwa Niki? Iravurwa Igakira? Bayivura Gute? Murakoze!
Nkuko uno mugenzi wacu yabajije ikibazo abinyujije kuri page yacu ya facebook(Baza Muganga), indwara ya Vitiligo ihangayikishije benshi, kandi benshi bayibazaho byinshi. Reka dusubize ibibazo bijya biyibazaho.
Indwara ya Vitiligo irangwa no kuzana amabara y'ibidomagure by'umweru ku ruhu.Ushobora kuba warigeze kubona umuntu afite amabara y'umweru mu maso cyangwa ku bindi bice by'umubiri. Uwo muntu ashobora kuba yari arwaye vitiligo iyi ndwara rero ikaba iterwa no kubura umusemburo wa « Melanin ».
Uno musemburo wa « Melanin » uboneka mu ruhu niwo utuma rusa uko rwakagombye gusa, hanyuma ibura ryawo rikunze guterwa no gusenyagurika cyangwa gupfa k'uteramangingo tuwukora bigatuma umuntu azana amabara y'umweru ku ruhu. Indwara yo kuzana amabara (Vitiligo) ishobora kwibasira abantu b'amabara yose ariko ikunze guhita igaragara cyane ku bantu bafite uruhu rw'igikara(Abirabura) kurusha abafite uruho rw'umweru(Abazungu).

Indwara yo kuzana mabara yibasira abanyamerika bari hagati y'umwe na babiri ku ijana (1-2%) kuko ngo nibura ushobora gusanga abanyamerika bari hagati ya miliyoni ebyiri n'enye bibanira na yo.

Inshuro nyinshi indwara y'amabara yibasira bantu bakiri bato bari hagati y'imyaka icumi na mirongo itatu y'amavuko hanyuma ugasanga abagera kuri mirongo cyenda ku ijana (90%) byabo bagaragaza ibimenyetso mbere y'uko buzuza imyaka mirongo ine y'amavuko. Ari abagabo ndetse n'abagore baba bafite ibyago bingana byo kuyirwara.
Indwara yo kuzana amabara ishobora kuba uruhererekane rw'imiryango kuko usanga abantu bafite umuntu mu muryango wayirwaye n'abafite mu muryango wabo ikibazo cyo guhinduka ikigina umusatsi,  baba bafite ibyago byinshi by'uko hazagira undi uyirwara. Abantu basanganywe indwara ziterwa n'uko abasirikare b'umubiri barwanya uteremangingo twawo (autoimmune diseases) na bo ibyago byo kuyirwara biri hejuru.  Ayo mabara aza aho ariho hose ku ruhu kandi buri wese ashobora gufatwa n’ubwo burwayi. Vitiligo ni indwara itandura kandi uko amabara yera egenda akura ni nako umuntu aba ashobora kurwara kanseri y’uruhu ku buryo bworoshye.

Igitera Vitiligo
Mu ruhu habamo utanyangingo twitwa Melanocytes tuba dushinzwe guha ibara uruhu , iyo melanocytes zo ku gice runaka cy’uruhu zitari gukora akazi kazo , uruhu rwaho ziri ruba umweru nibwo bavuga ko umuntu arwaye Vitiligo.
Igituma izo melanocyte zihagarara gukora kugeza ubu ntikiramenyekana neza ariko akenshi iyo mu muryango  umuntu avukamo  harimo abantu bagiye barwara  iyo ndwara usanga ikurikirana abavutse muri uwo muryango.
Vitiligo kandi ikunze kugaragara ku bantu bafite uburwayi bukurikira:
  • Indwara ya anemie cyane cyane iyitwa(Pernicous anemia), iterwa no kubura icyitwa intrinsic factor gifasha mu gutwara ibintu byifashishwa n'umubiri mu gukora amaraso.
  • Kugira umusemburo mwinshi ukorwa na n'igice cyo mu mubiri
    cyitwa thyroid (Hyperthyroidism)
  • Indwara yitiriwe Addison(Addison Disease).
Bimwe mu bimenyetso bigaragaza ko umuntu agiye kurwarwa Vitiligo:
Kuzana utubara twera aha hakurikira:
  1. Mu maso
  2. Ku minwa
  3. ku biganza
  4. Ku maboko
  5. Ku birenjye.
  6. Mu kwaha
  7. Mu jisho imbere
  8. Ku myanya ndanga gitsina
  9. Ku mazuru
Vitiligo ivurwa ite
  1. Muganga ashobora gutanga umuti witwa Dermovate ku bantu bari basanzwe ari inzobe cyane cyangwa ku  bazungu ariko si  byiza gukoresha uwo muti atari muganga wawukwandikiye kuko ugira izindi ngaruka zitari nziza ku ruhu
  2. Undi muti ukunze gukoreshwa ni uwitwa Meladine solution 0,1% , Meladine solution 0,75%  yo kwisiga ku ruhu cyangwa Meladine 10 mg  y’ibinini byo kunywa. Iyo miti yose itangwa iyo ufite urupapuro rwa muganga.
  3. Ubundi buryo bukoreshwa mu kugirango Vitiligo ntigaragare ni ugusiga amabara asa n’uruhu rwawe ahabaye umweru(maquillage).
  4. Mu bihugu byateye imbere bafite ubundi buryo bwinshi bakoresha mu kuvura Vitiligo nko gufata uruhu rushyashya bakuye ahatarwaye, bakarutera aharwaye(skin graffting), cyangwa gutera amabara asa n’uruhu ahantu harwaye (teinture) n’ubundi bwinshi .
Nubwo ubwo buryo bwose buri haruguru bufasha mu kugabanya ayo mabara yera, Vitiligo ni indwara idakira burundu kandi nta buryo bwo kuyirinda bubaho.
Niba urwaye iyi ndwara nta mpamvu yo guhangayika ngo wumve ko bikurangiranye cyangwa ngo wumve wigunze , Vitiligo ni indwara itica.
Edited from: tohoza.com, umuseke.rw

Indwara y'ibihushi ifata ku ruhu! dore ibiyiranga n'ibimenyetso byayo


Indwara y'ibihushi
Ibihushi n’indwara iterwa n’agakoko kataboneshwa ijisho kazwi ku izina rya ” dermatophyte”mu ndimi z’amahanga. Ako gakoko kibera inyuma ku ruhu, ku turemangingo twapfuye (tissus mortes). Ntikajya kinjira imbere mu turemangingo two mu mubiri  kuko gatungwa n’utwoya twose tuva mu ruhu ugasaga aho ako gakoko kororokeye umubiri wahinduye ibara. Agakoko ka dermatophyte  kameze nk’ibihumyo bitaribwa bigenda bigakurira k’ugishishwa cy’igiti.

Agakoko ka dermatophyte gafite ishusho imeze nk’impeta kagira ibara ritukura.  Gakunze kwibasira inyuma y’uruhu,umusatsi ndetse n’inzara kuburyo igice cy’umubiri kafashe kahasiga ubusembwa ugasanga uruhu rwatonnye amabara atandukanye. 
Indwara y’ibihushi yibasira cyane cyane  abana bari munsi y’imyaka 12 uretse ko n’abantu bakuze hari igihe usanga bayirwaye. 
Iyi ndwara ishobora kwandura   umuntu k’uwundi mugihe basangiye ibikoresho byifashishwa n’abogoshi,ibisokozo,ingofero, gutiririkanya imyenda ndetse n’igihe uruhu rw’ umurwayi wayo arukubye k’uruhu  rw’umuntu atayirwaye.

Indwara y’ibihushi irangwa n’uko umusatsi uba washize k’umutwe,uburibwe bukabije inyuma k’uruhu bigatuma umurwayi yishimagura,aho ako gakoko kaba k’ibasiye kahashyira ishusho y’uruziga ifite ibara ry’umutuku cyangwa umweru bitewe naho kibasiye.
Bumwe mu buryo bwo kuyirinda ni uguhorana isuku y’uruhu,kudatiririkanya imyenda ndetse n’ibikoresho by’ubwogoshi.
Indwara y’ibihushi ntiyibasira abantu gusa kuko zimwe mu nyamaswa zirimo imbwa n’injangwe zikunze kwandura iyondwara kuburyo zinayanduza n’abana ubushakashatsi bwakozwe n’abahanga ku ndwara z’uruhu  bagaragaza ko 20% by’abantu barware indwara y’ibihushi bayandurjwe n’inyamaswa.
Indwara y’ibihushi  iravurwa igakira hakoreshejwe umuti wa Antifungal drugs, isabune ya shampoo ndetse hari na Poudre yabugenewe kwa muganga basiga ku uruhu.
Mu gihe umwana wawe yatangiye kukaragaza ibimenyetso by’indwara y’ibihushi n’ibyiza guhita umujyana kwa muganga.
Source: UMUSEKE.RW

03 February, 2015

,

Dore icyakubwira ko uzarwara indwara ya herpes, menya uko wafasha umuntu urwaye ibihara

INDWARA Y'IBIHARA
Ibihara ni indwara yandura cyane iterwa n'agakoko ko mu bwoko bwa virus ya helpes (mu ndimi
z'amahanga) ikaba ituma umuntu agira umuriro. Iyo virusi yandura cyane cyane binyuze mu dutonyanga
duturutse mu myanya y'ubuhemekero cyangwa se uducandwe duturuka mu kanwa iyo umuntu avuga, akoroye cyangwa yitsamuye.

Uyirwaye ashobora guhita ayanduza abandi umunsi ubanziriza ko azana uduheri ku mubiri no mu minsi itanu uduheri twaratungutse. Ibimenyetso bitangira kugaragara hagati y'iminsi 14 - 21. Mu ntangiriro y'iyo ndwara igaragazwa n'ibiheri bikwira ku mubiri, aho byaje hagatukura kandi hakaryaryata. Ibiheri bimwe muri ibyo bizamo amazi imbere, bigahishira kandi akenshi bikameneka cyangwa bikaza ariko ntibihishire neza nyuma y'iminsi bigahoka aho byari biri hagasigara inkovu. Ibindi biheri biza hagati y'iminsi 3-4 ugereranije. (Abana benshi hejuru y' ibyo bimenyetso usanga bafite umuriro, inkorora, kubura ubushake bwo kurya no kugira umunaniro igihe ibiheri biba bitangiye kuza n'umunsi ubanziriza ko ibiheri biza). Ibimenyetso by'ibihara bishobora no kuza ari bike cyane, mbese wabirwara ukazana ibiheri bihishiye bike. Iyo ibiheri byamenetse ntawe uba ushobora kwanduza.
Mukwirinda iyi ndwara ni uguterwa urukingo rwakabuhariwe rwabugenewe.
Ibimenyetso by'iyi ndwara:
Kugira umuriro igihe ibiheri biba bigitangira kuza.
Ibiheri biryaryata.
• Ibiheri by'ibihara bishobora no kuza mu kanwa.
• Kubababara umutwe.
• Inkorora.
• Kumva udashaka kurya.
• Kugira umunaniro ibiheri bitangiye kuza cyangwa umunsi ubanziriza ko ibiheri bitunguka.
Kwivura
• Ibihara kenshi birikiza urebye nko hagati y'icyumweru 1-2
• Umwana agomba kuguma mu rugo hagati y'iminsi 5-6, kugeza ubwo ibihara biba byamaze kuma.
• Mu kugabanya umuriro mwakoresha ibinini bigabanya kubyimbirwa n'umuriro, kwambara imyenda yoroshye no kuba mu cyumba kirimo umwuka ukonje.
• Wishima mu bihara, ni biba ngombwa uce inzara kandi ni joro wambare ga.
• Kubw' uburyaryate wakoresha umuti banywa wa antihisitamini.
• Amavuta yo gusiga ku bihara wayabonera muri farumasi nta rupapuro rwanditswe na muganga
bisaba agabanya uburyaryate. Ntibyemewe gusigaho amavutaya korutizone.
Itabaze ibitaro cyangwa ikigo nderabuzima cyawe, niba:
Utwite kandi utarigeze urwara ibihara ukaba uheruka guhura n'umuntu wari urwaye ibihara.
• Aribwo ukimara kubyara kandi wowe/cyangwa ari uruhinja rufite ibimenyetso by'ubwo burwayi.
• Uburyaryate bwabwo bukugoye, kandi n'amavuta avura ibihara ntacyo yakumariye. Iyo ari
ngombwa muganga mukuru aba ashobora kugenera umuntu umuti ugabanya uburyaryate.
• Ibiheri biri ku mubiri/ibyamenetse bisa ni ibyabyimbagatanye mbese byahishiye cyane, biri guhinda umuriro na /cyangwa bivirirana.
Wongeye kugira umuriro.
• Ibimenyetso by'uburwayi bitagabanuka kandi wagerageje kwivurira mu rugo.

Indwara itangaje y'uduheri dufata munsi y'ikirenge no mu biganza, reba inama z'uko wayirinda. n'uko wafasha uyirwaye.


UDUHERI, reba no ku miswa yo ku birenge no kutubyimba duto.
Uduheri ni indwara ikunda kuza ku ruhu cyangwa mu bwoya. Tukaba dukunze kuza ku kiganza cyangwa mu bworo bw'ikirenge kandi tugakurira ku mubiri dukora igice cy'uruziga.
Ibimenyetso byatwo

• Mu ntangiriro utwo duheri dukura dusa n'uruhu rw'umubiri noneho twamara gukura neza tugakomera. Utumazeho iminsi n'utunini turameneka kandi dushobora kubabaza umuntu cyane.
• Uduheri tuza mu bworo bw'ikirenge burimo amoko abiri: udukurira ku ruhu, uduheri tuza ari kamwe kamwe cyangwa udukurira mu ruhu imbere tukaba twegeranye kamwe iruhande rw'akandi tukaba dushobora kugera kuri centimetero nyinshi zaho turi.
• Uduheri tuza ku kiganza akenshi dukwirakwira hafi y'inzara.
• Kuruma inzara no gukomeretsa hagati y'inzara n'uruhu bishobora gutuma uduheri turi hafi y'inzara turushaho gukura.
• Ku munwa, ku ruhu rwo ku jisho, mu myanya y'amazuru uduheri twaho tuba atari tunini.
Kwivura iyi ndwara:
• Uduheri twinshi duhita twikiza mu byumweru bibiri.
• Umuti w'uduheri uba ari acide yitwa salicylique (mu rurimi rw'igifaransa) na side yitwa lactique (mu rurimi rw'igifaransa). Mwabibonera kuri farumasi. Ushobora kuba umeze nka siparadara umuntu yiyomekaho, nk' ibitonyanga, nka jeri n'umeze nk'amavuta.
• Bakata agasiparadara kangana nuko uduheri tungana bakakomeka hejuru y'uduheri.
• Umuti w'ibitonga, uw'amavuta arekuye n'uw'igikotoro uwusiga aharwaye buri munsi.
• Muri farumasi haboneka umuti ukonje utuma uduheri two mu ntoki dukira ariko uduheri turi mu kirenge two ntidukizwa nawo.
• Rimwe na rimwe no hejuru y'uduheri bashyiraho siparadara ifite utwenge(kimwe n' uko bashyiraho siparadara irimo umuti) bishobora kuba bihagije ngo umuntu akire.
Itabaze ibitaro bikwegereye cyangwa ikigo nderabuzima cyawe niba:
• Uduheri turi mu kirenge dutuma utabasha kugenda neza naho uduheri turi ku kiganza tukurya cyane.

Dore icyakubwira ko uzarwara indwara y'ubushita, dore uko wayivura n'igihe biba ngombwa kujya ku ivuriro.


UBUSHITA
Ubushita buterwa n'agasimba kameze nk' igitagangurirwa kangana na 0,3mm-0,5mm z'uburebure kari mu bwoko bw'indondwe. Abantu bashobora kwanduzanya ubushita mu gukoranaho. Gukora ahantu hamwe ako gasimba karumye birahagije ko umuntu ahita yandura. Gusuhuzanya cyangwa gukora ku muntu ako
kanya ntabwo byatuma umuntu yanduza undi. Birashoboka ko ubwo buheri burwara umuntu warusanzwe arwaye ibindi biheri bizamo amazi cyangwa ukabwandurira mu myenda. Ururondwe rw'ingore rushobora kubaho hagati y'umunsi 1-2 rudafashe ku mubiri. Abantu ntibashobora kwanduza inyamaswa ubwo buheri
kandi n'inyamaswa ntizishobora kwanduza abantu ubwo buheri. Ururondwe rw'ingore ruba ku ruhu rw'umuntu ukwezi, muri icyo gihe ruterera amagi yarwo ku mubiri ari hagati ya 60 - 90. Ubuheri butangira kurya umuntu hagati ya nyuma y'ibyumweru 3-6 uhereye umunsi umuntu yafatiweho, nyuma yabwo nibwo abasirikare b'umubiri batangira kwirema ngo barwanye uburondwe kandi bakanarwanyako bwatutumbana.
Ibimenyetso by'iyi ndwara:

• Kugira uburyaryate nimugoroba.
• Uburyaryate no kwishimagura bikomeza kwiyongera hagati y'intoki, mu kiganza n' aho ikiganza gitangirira. Ku bana bato buza no ku birenge. Aho ururondwe rw'ingore rwarumye haba hangana na 0,5-1 cm z'uburebure. Ku rundi ruhande aho ururondwe rwarumye hakaba hari uduheri dutoya tujya gusa n'umukara.
Kwivura iyi ndwara:
• Niba muri bene wanyu, ku kigo cy'incuke, ku kigo cy'amashuri, muganga mukuru yaravuze ko hari iyo ndwara y'ubuheri kandi ubona namwe mu rugo rwanyu mufite ibimenyetso by' ubwo burwayi, mwahita mutangira kwivura mutiriwe mujya kwa muganga mukuru.
• Kuri farumasi hari umuti w'amavuta urimo perimetirini, kuwuhabwa ntibigombera urupapuro rw'imiti rwanditswe na muganga. Agacupa kamwe kaba karimo amagarama 30 kaba gahagije ku muntu mukuru ngo kabe kabukijije. Ku bana batarageza ku myaka 10, 1/2 cy' ako gacupa kiba gihagije.
o Nimugoroba umaze kwiyuhagira wisiga ayo mavuta umubiri wose uhereye mu ijosi ukageze ku birenge utibagiwe ku gitsina cyangwa hagati y'intoki.
o Ahari ubwoya ntabwo basigamo amavuta.
• Mu gitondo ugomba kwiyuhagira neza kandi ugahindura imyenda y'imbere n' iyo kuraramo.
• Umuntu wo mu mubana ubu agifite uburyaryate aba agomba kongera kwivura nyuma y'icyumweru.
• Umuntu wo mu muryango udafite ibimenyetso by' ubwo burwayi yivura inshuro imwe gusa bikaba bihagije.
• Ni ingenzi ko abantu baba babana mu rugo bivuriza rimwe batarebye ko umuntu afite uburyaryate cyangwa atabufite. Iyo
mu muryango bamwe bivuye rugikubita ariko umwe ntiyivure yibwira ko atanduye akenshi hashira icyumweru akanduza abo babana bari bivuye.
• Ubushita ntabwo bwatuma abantu bakora isuku idasanzwe mu rugo cyangwa ngo batere umuti wica udukoko mu rugo. Kumesa imyenda itaruhije imesa, urugero nk'amakote y'abana wayamesa  ukoresheje gahunda yo kumesa imyenda isanzwe. Birahagije, kubika imyenda usanzwe ukorana, ukamara iminsi mike utayambara cyangwa ukayimeshesha amazi ashyushye
ugashyiramo isabune irimo umuti, ugakurikiza inama zuko uwo muti ukoreshwa.

Itabaze ibitaro ibitaro  cyangwa ikigo nderabuzima cyawe, niba:
• Niba warivuye ubushita ariko uburyaryate ntibushire hagati ya nyuma y'ibyumweru 2-3 cyangwa uburyaryate bwari bwashize bukongera kugaruka nyuma y' icyumweru.



Dore Imiti ivura inda zo mu mutwe, ku bagira imisatsi imara igihe ku mitwe yabo. Soma n'uko wakwirinda iyi ndwara!


INDWARA ZO KU MUTWE (inda): Inda ni udusimba duto ushobora gusanga ku binyabuzima bimwe na bimwe bifite amaraso harimo n'abantu. Utwo dusimba rero tukaba dukenera kunywa amaraso y'icyo kinyabuzima kugirango tubeho, ku bantu utwo dusimba dukunze kuboneka mu mutwe, ku bindi bice by'umubiri(cyangwa se mu myenda), ndetse no kubice byegereye imyanya ndangagitsina. kugirango izo nda zibeho rero zikaba zinyunyuza amaraso ya wa muntu maze zikaba ariyo zikoresha mu kugirango zibone ibyo umubiri ukeneye.
Inda ntizikunze guhita zigaragara ku maso. Kugira ngo ziboneke n' uko usokoresha igisokozo gifite amenyo
akomeye, nka mukushi cyangwa igisokozo gikuramo inda, nyuma umuntu akagisokoresha yashyize urupapuro rw'umweru aho asokoreza. Kuri urwo rupapuro niho inda zigwa umuntu agahita azibona. Ndetse imigi (amagi y'inda y'umweru) iyo iri mu mutwe biba byemeza ko umuntu arwaye inda. Igisokozo gikuramo inda gishobora kugurirwa kuri farumasi.
Ibimenyetso by'iyi ndwara:

• Inda ziruma mu mutwe aho umusatsi utereye ariko aho zarumye haba haryaryata.
• Kwishima ku mutwe bituma ku mutwe haza udukoko twangiza umubiri, hakanatutumbana.
Kwivura iyi ndwara nabikora gute?
• Shampo ikuramo inda:
o Iyo wogesha shampo ikuramo inda uyirekeremo iminota icumi kugira ngo ibanze imare gukora neza.
o Nyuma y'icyumweru wongere urebe uko mu mutwe hameze.
o Permetriini bayishyiriramo umwana umaze hejuru y'igice cy'umwaka avutse.
o Malationi bayishiriramo umwana urengeje imyaka ibiri y'amavuko.
o Ushobora no gukoresha malationi imeze nk'amazi, umuntu ayasiga mu mutwe yuma akaza kumesamo ngo ivemo akoresheje shampo nyuma y'amasaha 12. Uko itagomba gukoreshwa ni kimwe na shampo ya malatiyoni.
• Umuti umeze nk'amazi
o Umuti umeze nk'amzi bawusiga mu musatsi, ku mutwe hejuru hanyuma ukawurekeramo ukurikije inama z'uko ukoreshwa, hanyuma ukaza kumesheshamo shampo.
o Wongera kuwushyiramo bibaye ngombwa nka nyuma y'iminsi 7-10.
o Muri uwo muti haba harimo silikoni ituma inda n'amagi yazo bipfa.
o Uwo muti urimo silikoni wakoreshwa n'abantu bose ndetse n'abagore batwite n'abonsa.
• Mu gukuramo imigi bakoresha igisokozo gikomeye cyangwa mukushi. Hari igisokozo cyagenewe
gukuramo inda.
• Ingofero cyangwa ibitambaro byo mu mutwe n'ibyo kurazamo bimeserwa kuri dogere 60 hamwe n'amazi n'isabune imesa imyenda.
• Imyenda idashobora kumeswa cyangwa ibindi bikoresho ubishira mu ishashi ukabifungiramo bikamaramo ibyumweru bibiri. Inda zipfiramo icyo gihe. Ikindi umuntu ashobora gukora
n'ugushyira iyo myenda idashobora kumeswa mu cyumba gikonjesha cyane ukayimazamo umunsi wose.
• Nubwo inda abantu barwara zidashobora kuba mu bwoya bw'amatungo yo mu mu rugo aba agomba kuhagizwa shampo ivura inda.
Itabaze ibitaro cyangwa ikigo nderabuzima cyawe niba:
• Ku mutwe haje uduheri.
• Ibimenyetso by' uburwayi ntibishire nubwo wagerageje kwivurira mu rugo.
,

Indwara ziterwa n'ururondwe ushobora kuzirinda, kuzivura, reba igihe biba ari ngombwa kujya kwa muganga.


INDWARA ZITERWA N'URURONDWE: Indwara ziterwa n'ururondwe ni indwara zikunze kugaragara cyane ku isi akenshi ziba zatewe no kurumwa n'indondwe. Izi ndwondwe rero tukaba tuzisanga ahantu henshi hatandukanye , haba mu mashyamba cyangwa se no ku nyamaswa tworora mu ngo zacu. Ururondwe  iyo rukurumye rushobora kugushyiramo udukoko dutera indwara runaka, mbese nk'uko umubu utera mu muntu udukoko dutera malariya iyo umurumye. Bikaba rero ari iby'ingenzi ko tumenya iby'utu dukoko mu rwego rwo kwirinda n'indwara ziduturukaho.
Dore icyo wakora: Mu gihe ugenda mu byatsi cyangwa mu ishyamba ujye wambara bote n'amapantaro afite amaguru
maremare. Ipantaro uyicengeze mu masogisi. Wambare imyenda ifite amabara yerurutse kugira ngo nihajyaho ururondwe uhite urubona. Mbere yo kwinjira mu nzu banza ukungute imyenda. Banza urebe niba nta rurondwe rwafashe ku mubiri, nusanga ruriho urukureho. Indondwe zishobora gufata ku bantu zivuye
ku nyamaswa zo mu rugo.

Kwivura iyi ndwara:
• Ikureho ururondwe ukoreshe intoki ufate hafi hashoboka hanyuma urushiture. Irinde gusyonyorera ururondwe ku mubiri. Muri farumasi haba hari ibikoresho byabugenewe byo gukuraho ururondwe.
• Oza aho ururondwe rwakurumye ukoresheje umuti wica mikorobe.
• Mu gihe wabyimbiwe cyangwa ufite uburibwe ushobora gukoresha barafu, byaba ngombwa ugakoresha imiti igabanya ububabare.
• Reba uko umubiri ukomeza kumera. Aho rwakurumye haratukura kandi kuri uwo munsi hararyaryata ariko bihita bishira.
Itabaze ibitaro  cyangwa ikigo nderabuzima cyawe, niba:
• Iruhande rw' aho rwakurumye harushaho kubyimba, bigeze kuri sentimetero 5, kabaye nk'agaheri k'uruziga. Agaheri kari aho warumwe gashobora kuguma gasa ahandi.
Ugize umuriro nyuma yo kurumwa n'akarondwe ukagira iseseme, ukababara umutwe cyangwa ubabara ku mavi ukabona hari igice cy'umubiri kitari gukora neza.

29 January, 2015

Menya indwara y'uduheri tuzamo amashyira, ishobora kwinjirira aho bakogoshe kandi ifata abantu bingeri zose cyane abana


UDUHERI TUZAMO AMASHYIRA DUTUTUMBYE
Uduheri tuzamo amashyira duterwa n'udukoko twitwa sitafirokoke(staphylococcus) cyangwa sitereputokoke (streptococcus) dutuma uruhu ruzana uduheri turimo amashyira, tukaba twandura ku buryo bworoshye cyane ku bana, ariko gake cyane ku bantu bakuru. Utu duheri tuzamo amashyira, akenshi twandurira mu gusuhuzanya cyangwa gukoranaho.
Ibimenyetso by'iyi ndwara:

• Ubusanzwe uduheri tuza hafi y'umunwa na hafi y'amazuru tuba ari uduheri tudatinda, duhita dukira mbere y'uko umuntu atangira kutwibazaho.
• Muri utwo duheri havamo amashyira cyangwa ibisa n'amazi, iyo twumye tujya gusa n'umuhondo, tukameneka cyangwa tukavirirana nyuma y'iminsi ibiri, utwo duheri turimo amashyira tuba twafashe n'ahandi tukaba twinshi.
• Mu ijosi naho hashobora kubyimba hakanababaza.
• Hejuru y'ibyo bimenyetso byo ku ruhu umuntu ashobora kugira umuriro.
Uko wakwivura iyi ndwara:
• Haranira kugira isuku ihagije y' intoki.
• Karaba ahari ubwo burwayi kabiri ku munsi ukoresheje isabune unahumutse.
• Oza uruhu ukoresheje isabune irinda umwanda.
• Koresha amavuta arinda bagiteri kabiri ku munsi mu gihe cy'icyumweru ahantu harwaye.
• Iyo wongeye kubyimbirwa, biba biguturutseho cyangwa biturutse ku muntu wo mu muryango wawe ufite uburwayi bwo mu mazuru. Bishobora no guterwa n'itungo ryo mu rugo, cyane cyane
mu matwi y'imbwa. Iyo bigenze bityo umuryango wose byakabaye byiza ushyize mu mazuru umuti w'amavuta urwanya udukoko twa bagiteri no mu matwi y'imbwa mu migoroba itanu ikirikirana.
Bariza ubundi busobanuro kuri farumasi!
Itabaze ibitaro bikwegereye cyangwa ikigo nderabuzima cyawe, niba:
• Nyuma y'icyumweru utwo dusebe tutakize nubwo wagerageje kwivura mu rugo.
• Uduheri tubaye twinshi kandi dukomeje gukwira n'ahandi nubwo wivuye.
• Utwo duheri turwaye uruhinja rukivuka.
Bigutera umuriro.
• Uduheri twaje mu maso, mu bwanwa cyangwa mu mutwe.
Nyuma y'iminsi 2 umuntu afata umuti ntabwo aba bashobora kugira uwo yanduza cyangwa nyuma y'umunsi 1 afata umuti w' antibiyotike (antibiotics).

,

Impengeri cyangwa se utubyimba two ku mubiri, ushobora kutwirinda ukaturinda n'abo mubana


IMPENGERI CYANGWA UTUBYIMBA
Reba no ku miswa yo mu birenge.
Impengeri ni utubyimba duto duterwa na virusi ituma abana bazana uduheri, ntibikunze kuba ku bantu bakuru. Abakunda kurwara impengeri cyane cyane ni abantu bafite uruhu rwumye n'abana bafite uruhu rurwaragurika. Igihe cyo kwandura gisimburana kuva ku ibyumweru bibiri kugeza ku byumweru bitandatu.
Impengeri akenshi zimara amezi, rimwe na rimwe zikamara imyaka kandi aho zivuye ntizihasiga inkovu.
Umwana uzirwaye ntabwo abagomba kwirindwa kwegera abandi, ngo bimubuze kujya ku kigo cy'incuke cyangwa ngo bimibuze kujya ku ishuri. Impengeri cyangwa utubyimba ubusanzwe turikiza nta wundi muti uhambaye bisaba.
Ibimenyetso by'iyi ndwara:

• Agahengeri kaba kangana na milimetero ebyiri urebeshe amaso agahengeri kaba kangana n'agaheri gasanzwe ariko mo hagati ushobora kubonamo akantu.
• Impengeri zishobora kuba ari mbarwa, zirenga icumi cyangwa zirenga ijana.
• Akenshi impengeri ziza ahantu hari uruhu rworoshye nko ku kibero, cyangwa se mu kwaha.
• Iyo kaje ari kamwe kamwe biragoye kumenya ko ari zo.
Uko wavura impengeri ku giti cyawe:
• Irinde kuhakobora.
• Wishima mu mpengeri.
• Kwisiga amavuta asanzwe/amavuta ya hidrokorutizone(Hydrocortizone) ashobora gutuma uzirwaye yoroherwa.
• Isuku y'intoki ni ingenzi!
Itabaze ibitaro bikwegereye cyangwa ikigo nderabuzima cyawe, niba:
• Impengeri ari nini cyane cyangwa ari nyinshi cyane.
• Aho impengeri ziri hokera, hatukura cyangwa hatutumbye
• Utarakize kandi waragerageje kwivurira mu rugo.

Indwara y'imiswa yo mu birenge ushobora kuyirinda; kuyivura niba warayanduye; ongera ubumenyi kuri yo


IMISWA YO KUBIRENGE
Imiswa yo ku kirenge ikunda kuza ahantu umuntu akandagirira, ibyo bigatuma bigora ko umuntu arinda uruhu rwaho cyangwa kuharinda gutsikamirwa.
Ibimenyetso bizakwereka ko urwaye imiswa yo mu birenge:

• Aho iyo miswa itangiye kuza umuntu yumva habyimbye. Iyo iri gukura yinjira mu mubiri, ukumva hajemo uburemere kandi imiswa igatangira kujya ikubabaza.
Uko wakwivura(wakwikorera ubutabazi bw'ibanze)
• Imiswa yo kubirenge ikira nyuma y'ibyumweru bike iyo washyizeho agapfuko kabugenewe (siparadara). Ukata agapfuko kangana nuko umuswa ungana ukakomekaho, hanyuma
ukagafatisha siparadara. Buri nyuma y'iminsi ibiri uhindura igipfuko kuzageza igihe imiswa ikiriye neza"irandukanye n'imizi yayo". Kwivura imiswa ukoresheje siparadara zabugenewe akenshi
bimara hagati y'ibyumweru2-4.
• Kugira ngo ukire vuba nuko wakoresha umuti uboneka muri farumasi uvangwa n'amazi ashyushye. Aho imiswa iri uhashyiraho uwo muti ugakora ku buryo utangiza uruhu rukiri ruzima.
• Mu buryo bwo kwirinda ko imiswa izongera ikagaruka uhindura inkweto ukambara inkweto zigukwiriye hanyuma aho imiswa iri ukajya ushyiraho agatambaro kahakwiriye. Mu nkweto ugiye
kwambara ushyiramo agatambaro kariho amavuta yabugenewe akajya aho akabyimba kari nabyo bishobora gufasha.
• Gukonjesha ibirenge cyangwa gushyiraho umuti w'amaga ntibishobora gufasha.
Itabaze ibitaro cyangwa ikigo nderabuzima cyawe, niba:
• Uburwayi budashira kandi waragerageje kwivurira mu rugo bikanga.
• Muri iyo miswa harimo ibimenyetso by'ikindi kibyimba: Uburibwe, kokerwa no gutukura.

28 January, 2015

,

DORE UKO WAKWIKORERA UBUTABAZI BW'IBANZE IGIHE UFASHWE N'INDWARA YO KUBYIMBIRWA MU NZARA

INDWARA YO KUBYIMBIRWA MU NZARA
Kubyimbirwa mu nzara ni ukubyimbirwa aho inzara zihurira n'uruhu, zigasaduka kandi zikanavaho. Guca
inzara ukazigira ngufi cyane bishobora gutuma wisesereza kubyimbirwa bigacengera mu rwara imbere. Kubyimbirwa mu nzara bishobora kuba ku mpande aho inzara zirangirira cyangwa ku ruhu aho inzara zitangirira zifatana n' umubiri. Inzara zo ku mano zakuze zinjira mu mubiri biba biterwa no kwambara inkweto zitagukwira zifunganye cyane cyangwa se n' ibindi bintu bishobora kuba bitsikamira cyangwa bibangamira amano.
Ibimenyetso byakwereka ko urwaye iyi ndwara: 

 • Kubabara cyangwa kokerwa mu nzara zo ku ntoki cyangwa ku mano.
• Aho inzara zihurira n'umubiri hatukura cyane.
• Aho inzara zihurira n'umubiri harimo amazi.


• Kubyimba aho inzara zihurira n'umubiri igihe kirekire, hagasaduka kandi inzara zikavamo. Inzara
zirashishuka kandi n' aho zihurira n'umubiri hakababaza.
Uko wakwivura n'uko wakwirinda kurwara iyi ndwara:
• Guca inzara neza utisesereza no kuzigirira isuku ihagije.
• Irinde gukuraho ahashishutse aho inzara ziteye cyangwa ahabyimbye ndetse n'aho zihurira n'umubiri.
• Irinde komora aho inzara zitereye.
• Uribwa cyangwa ubabara ushobora gufata imiti igabanya kubyimbirwa cyangwa imiti igabanya
ububabare n'umuriro.

 Inama z'ingenzi ku muntu ukunda kurwara mu nzara kugira ngo azirinde kujyamo amazi:
o Mu gihe ari ngombwa wakwambara uturinda ntoki ngo turinde intoki.
o Gukaraba/koza mu nzara zo mu ntoki/zo ku mano rimwe ku munsi.
o Buri mugoroba ugomba gushyiraho amavuta agabanya kubyimbirwa kugeza ubyimbutse.
• Inzara zo ku mano zakuze zinjira mu ruhu, mu buryo bwo kuzirinda ni ngombwa kwambara inkweto
zidafunguye.
• Wimaza ibirenge byawe umwanya munini ahantu hatose (urugero: bote cyangwa supuresi zitoze).
• Rinda ibirenge n'intoki ubishyira ahantu hari umwuka uhehereye.
Itabaze ibitaro bibikwegereye cyangwa ikigo nderabuzima cyawe, niba:
• Ukomeje kurwara nubwo waba waragerageje kwivurira mu rugo.
• Aho inzara zihurira n'umubiri hatukura, hokera, hakubabaza kandi aho zihurira harimo kuva.

27 January, 2015

,

SOBANUKIRWA IBIJYANYE N'INDWARA Z'URUHU N'UKO WAZIVURA MBERE YO KUJYA KU IVURIRO


SOBANUKIRWA IBIJYANYE N'INDWARA Z'URUHU

Umwera uterwa n'umwuka wumye wo hanze, gukaraba inshuro nyinshi, no guhindagurika k'ubushyuhe (igihe cy' ubushyuhe/igihe cy' ubukonje). Ubuheri bushobora guterwa no guhindagurika k'umubiri, udusimba dutoya cyane twangiza umubiri, virusi cyangwa ibihumyo(uduhumyo duto dutera indwara nk'ibihushi,...) nabyo biri mu bishobora kuba byakwangiza umubiri, ibintu bikoze mu butabire bishobora kwangiza umubiri( nk'imiti cyangwa amavuta amwe n'amwe twisiga), uburwayi buturuka kubisanira( cyanga ibyo dukomora mu babyeyi biri genetic) cyangwa n'izindi mpamvu. Uburyaryate bwongerwa n'ibyuya, amavuta afashe cyane, umunaniro uterwa no gutekereza cyane cyangwa imyenda ikanyaraye.

Ibimenyetso bishobora kukwereka ko ufite ikibazo cy'indwara y'uruhu:

• Gukomera k'uruhu, kocyera, gusa n'ahacitse igisebe, guhindura ibara k'uruhu no kuryaryata.
• Uruhu rwafashwe n'indwara ruratukura rukokera kandi ukumva hakurya.

• Ku mubiri hashobora kuzaho uduheri turimo amazi.

Uko wabyitwaramo igihe ubonye ibimenyetso

• Gira isuku y'umubiri, ukunde kwiyuhagirisha amazi meza y'akazuyazi kandi ukarabe isabune idahumura, birahagije ko ukaraba buri gihe ubonako ari ngombwa.
• Karaba kandi uhanagure neza hagati y'amano n'ibindi bice by'umubiri bifatanye, shyira puderi cyangwa udutambaro twabugenewe/ipamba ryagenewe gushyirwa hagati y'amano ubishyire n'ahandi hantu hafatanye ku mubiri hakunda gututubikana hagashishuka.
• Kweruruka ku mubiri no kuzana uduheri bishobora kuvurwa n'amavuta agurishirizwa mu ma farumasi
cyangwa amavuta yorohereye agabanya uburayaryate. Uruhu ruryaryata ushobora gukoresha amavuta ya korutizone aboneka muri farumasi.
• Irinde kwishimagura! Ca inzara uzigire ngufi cyangwa ambara uturinda ntoki dukoze muri koto.
• Irinde gukoresha ibintu bigira ingaruka ku mubiri (nk' isabune yo koga cyangwa amaranje yuzuye inkari cyangwa ibyuya).
• Bika amavuta muri firigo kugira ngo nujya kuyakoresha azamerere uruhu neza kuko azaba akonje.
• Ambara imyenda irekuye, icyaba kiza nuko wakwambara amakariso yakozwe muri koto.

Igihe byaba ngombwa kujya ku ivuriro:

• Ufite ibiheri byinshi cyane bitutubikanye cyangwa biva.
• Uburyaryate ari bwinshi cyane nubwo wagerageje kwivura mu rugo.
• Ibiheri biri kugutera ibindi bibazo nko kugira umuriro cyangwa kumva utameze neza.
• Ibiheri bitarakijijwe n'umuti wakoresheje mu rugo.

, , ,

Ese uruyuki, Ivubi, IKivumvuri cyangwa utundi dusimba dushobora kukuruma ugapfa? Ni gute wabyitwaramo igihe warumwe n'agasimba?


IBIBAZO BITERWA NO KURUMWA N'UDUSIMBA N'AHO TWAKURUMYE
Udusimba twinshi two mu RWANDA tuguruka ntabwo turyana kandi n'uturumana iyo turumye umuntu, akenshi harikiza. Aho ikivumvuri cyangwa uruyuki rurumye umuntu mukuru muzima ntacyo haba.
Ibimenyetso
• Aho twarumye umuntu muri icyo gice cy'umubiri  harokera, hakabyimba, hagahindura ibara ndetse hakanaryarayata.
Bamwe barabyimbirwa cyane
Bamwe barabyimbirwa cyane
Uko wabyitwaramo igihe warumwe n'agasimba:
• Hanagura aho twakuriye/twakurumye, wihakanda kandi wihashima.
• Ahabyimbye kandi hari ku kurya ushobora gushyiraho barafu/ikintu gikonje cyane, ni biba ngombwa ufate umuti ugabanya ububabare. Ntuzashyire barafu cyangwa ikintu gikonje ku mubiri nta kintu kindi ubanje ku mubiri!
• Ahari uburyaryate ushobora gusigaho amavuta ya korutizone aboneka muri farumasi. Ushobora kuwugura kuri farumasi udafite urupapuro rwanditswe na muganga mukuru(ni byiza ko mu rugo
uba uwufite by'agateganyo).
Igihe biba ngombwa ko umuntu ajya ku Ivuriro:
• Aho wariwe cyangwa warumwe n'udusimba haraguteye uburwayi.
• Uburibwe bukabije kwiyongera, ukomeje kubyimbirwa cyangwa utari kubasha guhumeka neza.
Ugize umuriro, iseseme cyangwa ubuze ubwenge.
• Aho inzuki zikunda kurya cyangwa kudwinga akenshi ni ku munwa, ku muhogo cyangwa mu maso, bikaba byatuma ugira ibi bimenyetso twavuze haruguru.
• Amavuta ya korutizoni, ushobora gushyira aho rwakurumye.
• Barafu cyangwa ikintu gikonje cyo kwifashisha (ushobora kubyifashisha uramutse upfuruse).
• Ibinini bikiza uburyaryate.
• Umuti ugabanya ububabare.
Iyo ukomeje kubyimbirwa vuba vuba kandi guhumeka bikakugora uba ugomba kwihutira kujya kwa
muganga!

02 December, 2014

,

DORE IMPAMVU ZITERA KUNUKA IGIKARA!

TUMENYE BYINSHI KU NDWARA ABENSHI BAKUNZE KWITA "KUNUKA IGIKARA"
IKIBAZO CY'UMUKUNZI WA BAZA MUGANGA: mfite imyaka 21 nkaba ndumuhungu mfite ikibazo cyo kunuka mukwaha.
ngira isuku ihagije ariko byabaye ibyubusa.
ese biterwaniki? ese birakira?
Amazina yanjye nibanga rikomeye
Murakoze! to: "bazamuganga1@gmail.com" <bazamuganga1@gmail.com>

IGISUBIZO:
Kimwe n'uyu mugenzi wacu, usanga hari abafite ikibazo
kibabangamiye bo ubwabo ndetse n’ababegera bitewe n’umwuka mubi ubaturukaho ari byo bamwe bita KUNUKA IGIKARA. Icyo kibazo cyo kugira umwuka mubi usanga abantu batandukanye baba batazi intandaro yabyo akaba ari kubw’izo mpamvu twagerageje kubashakira iby'iyi ndwara tubyitondeye kugirango abantu basobanukirwe mu buryo bwuzuye impamvu zitera gusohora umwuka mubi cyangwa KUNUKA IGIKARA ndetse n’icyakorwa ngo umuntu abyirinde.

IMPAMVU ZITERA KUNUKA IGIKARA:
Icyuya cy’umuntu cyo ubwacyo ni kimwe mu bishobora kuba impamvu

Icyuya gishobora kuba intandaro yo kunuka igikara
zatuma umuntu agira uwo mwuka utari mAwiza kuko ubusanzwe icyuya cy’umuntu ntikigira impumuro ariko iyo kibaye ku ruhu rw’umuntu igihe kirekire, udukoko tuba ku ruhu tuzwi ku izina rya bagiteri(bacterie) dukoresha ibiri muri icyo cyuya nk’ibiribwa byatwo bityo natwo tugasohora umwuka unuka nabi cyane.
 IMIKORERE Y'IMVUBURA ziba mu muntu cyane



ICYUYA MU KWAHA
IMIKORERE Y'IMVUBURA ZO MUNSI Y'URUHU cyane izo mu kwaha mu mayasha cyangwa se no mu gitsina na zo zishobora kuba imwe mu mpamvu zituma umuntu asohora umwuka mubi cyane kuko iyo izo mvubura ziherereye aho tumaze kuvuga nyine, zivubura ibyuya birimo poroteyine n’ibinure(sebum) bitunga udukoko two ku uruhu rwo mu kwaha ndetse no mu gitsina bityo natwo aho turi kuko twabonye ikidudutunga, tugasohora imyanda ifite umunuko ari nabyo bikururira uwo biriho umunuka.
 ISUKU NKEYA KU MUBIRI ndetse no mu MYENDA nayo ni imwe mu mpamvu

ISUKU NKE MU BYAMBARWA
zitera umuntu gusohora umwuka mubi. Nk’abantu batajya bakunda kugirira isuku imyenda y’imbere ntibayimesa kandi ntibayihindure buri munsi ( nk’amasogisi, amakariso, isengeri, isutiye, amasogisi, n’ibindi) bibatera kugira umwuka mubi kuko biba byahuriranye n’ibyuya bigasohora umwuka mubi.

Hari IBIRIBWA n’IMITI bimwe na bimwe bigira uruhare mu gutuma

IBIRIBWA BIMWE NA BIMWE BITERA KUNUKA IGIKARA
umuntu agira impumuro mbi kuko iyo
IMWE MU MITI ITUMA UMUNTU ASOHORA UMWUKA UMBI umuntu ari kubira ibyuya bisohoka bifite umwuka mubi.Urugero rw'ubwoko bw’ibiribwa aha twavuga nka Tungurusumu ndetse n’imiti imwe n’imwe isohokera mu ruhu bityo bigatanga impumuro mbi igihe biri gusohoka.

IBYAKORWA MU KURWANYA IMPUMURO ITARI NZIZA:
Icyambere ni ukwirinda ibintu byose bituma umuntu agira impumuro mbi agerageza gukaraba umubiri wose byibura rimwe ku munsi akoresheje amazi meza n’isabune kandi mu koga akibanda cyane cyane ahantu aba azi habira ibyuya cyane kurusha ahandi nko mu birenge, mu kwaha n’ahandi.

Icya kabiri ni ukwambara buri munsi imyenda imeshe yemwe n’itagaragara y’imbere akitwararika isuku yayo, ayihindura buri munsi ayimeshesha amazi meza n’isabune, ku muntu watangiye kugira ikibazo cyo gusohora umwuka unuka akagerageza kumesa imyenda y’imbere yifashishije amazi ashyushye ndetse ababishoboye bakanayitera ipasi.
Indi nama ya turangirijeho ihabwa abantu bafite ikibazo cyo kubira ibyuya binuka bikabatera kurangwa n’impumuro mbi, ni ugukoresha imiti irinda umuntu kubira ibyuya byinshi kandi nibisohotse bigasohoka bifite impumuro nziza cyane cyane ko iyo miti ibuza udukoko tuba ku ruhu gukura vuba vuba, ibi bikaba bikorwa cyane ku bantu barenze ikigero cy’ubugimbi n’ubwangavu. Tukaba twabibutsa ko inama zose zatanzwe hejuru ziramutse zinaniranye ufite ikibazo cyo kubira ibyuya binuka akagumya akanuka yajya kwa muganga bakamuha umuti uvura kiriya kibazo kandi rwose birakira.
TWIYIBUTSE ICYO UMUNTU YAKORA KUGIRANGO YIRINDE KUNUKA IGIKARA:
1. Gukaraba umubiri wose nibura rimwe ku munsi,
2. Gukoresha imiti irinda umuntu guhumekera mu ruhu cyane (antirespirant)
dore ko ngo imwe muri yo ibuza udukoko tuba ku ruhu gukura vuba vuba bikaba bikorwa cyane cyane ku bantu barenze ikigero cy’ubugimbi n’ubwangavu,
3. Kwambara imyenda imeshe buri munsi kandi yarafurishijwe amazi ashyushye ikanahita iterwa ipasi,
4. Koza ibirenge buri gihe uko ugiye kwambara inkweto, ukabihanagura, byaba na ngombwa ugakoresha umuti ukurinda udukoko dutera ibimeme,
5. Kwambara inkweto zifunguye n’amasogisi adashyuha ngo atange icyuya,
6. Kwirinda ibiribwa ukeka ko biturukaho iyi mpumuro mbi.
,

INDA KU MUBIRI!

TUMENYE INDA N'AMOKO YAZO!
Igihe nari nkiri mu mashuri abanza, Umwarimu yanyuraga kuri buri munyeshuri areba mu musatsi we ndetse akamanura n'imyenda akamureba mu gatuza no mw'irugu. Noneho ibyo byarangira, nyuma ukumva bahamagaye amazina y'abana basanzeho inda ngo bajye kwitaba mu biro, bakabahamagara bakoresheje indangururamajwi y'ikigo twigagaho. Jye nabonaga ari iyicarubozo. Nari ndwaye inda zo mu mutwe, n'ubwo mama wange ntako atagiraga ngo akore ibishoboka byose kugirango nzikire, byabaga iby'ubusa. Abantu baransekaga cyane. Iyo twabaga turi kumurongo tugiye gufata ifunguro rya saa sita dore ko naryaga ku ishuri kumanywa,wasangaga abana twiganaga barabaga bandyanira inzara, bakanyitaza cyane, ndetse ugasanga bari kurwana inyuma cyangwa imbere yange ngo hatagira unyegera nkazimwanduza.Byari biteye agahinda. Sinashoboraga kuba nagira inshuti nk'abandi bana, kuko nahoraga nanifitiye isoni n'ikimwaro.Ubu cyakoze ndizera ko ibigo by'amashuri bimaze gusobanukirwa iby'utwo dusimba duto. byavuzwe n'umukobwa witwa Amberada wo muri Amerika. Ushobora kuba  nawe ujya ubona umwana wawe ahora yishimagura ukayoberwa impamvu.  Ushobora no kuba ujya wumva mu mutwe(mu musatsi) hakuryaryata. Izo zishobora kuba ari inda! Gusa niba ari zo ibyo ntibigutere impungenge. Rapport zigaragaza ko buri mwaka, abantu hagati ya miliyoni 6 na 12, barwara inda zo mu mutwe. Inyinshi muri izo milioni usanga ari abana ariko ntibibuza ko n'abantu bakuru zibafata. Ku bantu bize mu bigo birimo internat nibo bazi cyane iby'utu dukoko duto , aho usanga baragiye batwita amazina nk'IBIKWAVU, IBIMASA... Reka turebe iby'utwo dusimba tubivuye i muzingo:
Inda ni udusimba duto ushobora gusanga ku binyabuzima bimwe na bimwe bifite amaraso harimo n,abantu. Utwo dusimba rero tukaba dukenera kunywa amaraso y'icyo kinyabuzima kugirango tubeho, ku bantu utwo dusimba dukunze kuboneka mu mutwe, ku bindi bice by'umubiri(cyangwa se mu myenda), ndetse no kubice byegereye imyanya ndangagitsina. kugirango izo nda zibeho rero zikaba zinyunyuza amaraso ya wa muntu maze zikaba ariyo zikoresha mu kugirango zibone ibyo umubiri ukeneye.


Dukurikije ibyo tumaze kuvuga rero inda twavuga ko zigabanyijemo ubwoko butatu:
1)INDA ZO MU MUTWE(pediculus humanus capitis)
2)INDA ZO KUMUBIRI ( ZO MU MYENDA)(pediculus humanus corporis)
3)INDA ZIKUNDA KUBA HAFI Y'IMYANYA NDANGAGITSINA(mu mayasha)(pthirus Pubis)
1)Inda yo mu mutwe ikuze neza ishobora kureshya na millimetero 2kugeza kuri 3! zikaba zikunze kugaragara cyane mu mutwe ndetse no ku gice cyo mw'irugu(mw'ijosi).
inda zo mu mutwe
Mu buryo bwo kubyara inda zo mu mutwe zitera amagi yazo ku mizi y'umusatsi cyangwa se aho imisatsi itereye, maze igihe cyagera amagi akavamo inda nkuru. izi Inda ntabwo ziguruka cyangwa ngo zisimbuke nk,uko bimeze ku mbaragasa ahubwo zigendera ku tuguru twazo tune(4). Izi nda zo mumutwe rero zikaba zinazwiho gukwirakwiza indwara zimwe na zimwe.
  Kandi Izi nda  zikaba zishobora no kwandura; ni ukuvuga ziva ku muntu zijya ku wundi, cyane cyane nko kubantu batizanya ibintu byo kwambara; urugero nk'ingofero cyangwa nk'abadamu basangira ibitambaro byo mu mutwe. imbwa n'injangwe na byo bikaba bizwiho gukwirakwiza utwo dusimba.
2)Inda yo mu myenda ikuze neza yo ishobora kureshya na millimetero 2.3 kugeza kuri 3.6; inda zo mumyenda zikunda kuba mu myenda y'abantu kandi zikaba ari naho zitera amajyi yazo kugirango zororoke. Iyo zikeneye kurya ziva mu myenda zikagendagenda ku mubiri w'umuntu ziriho mu rwego rwo kugirango zimunyunyuze amaraso dore ko ayo maraso zinywa ari nayo abasha kuba yazitunga! Izi nda zo mu myenda rero nazo zikaba zizwiho kuba zakwirakwiza indwara zimwe na zimwe!!!! nanone kandi izi nda ni zimwe muzandura cyane umuntu akaba yazanduza mugenzi we binyuriye mu kuba begeranye, cyangwa se
inda zo mu myenda

bakoresha nk'imyenda imwe(bambarana)! Gusa izi nda zikunze kwibasira cyane abantu bakunze kuba ahantu batabasha kwikorera isuku ihagije{ urugero:nk'abantu batagira aho kuba , impunzi...). Bitandukanye n'uko twabibonye ku nda zo mumutwe; Imbwa, Injangwe n'ubundi bwoko bw'utunyamaswa ntabwo bigira uruhare mu gukwirakwiza inda zo mu myenda!! Gukora isuku bihoraho ni ukuvuga koga ndetse no kumesa imyambaro yawe no kuyambara uyisimburanya; ni wo muti wonyine wo kurwanya inda zo mu myenda hamwe n'indwara zishobora kuzikomokaho!
 3)Inda yo mu mayasha ikuze neza ishobora kureshya na millimetero 1.1kugeza kuri1.8! inda zo mu mayasha akenshi uzisanga aho nyine mu mayasha ku bwoya buri iruhande rw'imyanya myibarukiro( insya); gusa hari n'igihe ubwoko bw'izo nda ushobora kubusanga ahandi hantu hashobora kuba ubwoya ku mubiri ( urugero nko ku bitsike, ku ngohe,mu gituza, mu kwaha ndetse nahandi nahandi...) inda zo mu mayasha zikunda kwandura cyane mu gihe umuntu akoranye imibonano mpuzabitsina na mugenzi we uzirwaye! Nanone
mu mayasha
bitandukanye n'inda zo mu mutwe, inda zo mu mayasha ntabwo ziri muzishobora gukwirakwizwa n'inyamaswa nk'imbwa, injangwe n'izindi... Ibirenze kuri ibyo kandi inda zo mu mayasha zishobora kuba zavurwa n'abaganga kandi zigakira neza kuko imiti yazo iriho!Click here to download the pdf pdf document: INDA N'AMOKO YAZO.pdf